Product Admin Menu

Các phân cảnh trong vở “Mặt trời đỏ”.                                           Ảnh: C.T

      Khi tôi chấp bút viết bài này thì vở “Mặt trời đỏ” thực chất vẫn chưa “hoàn thiện 100%”. Vở chỉ mới được tổ chức phúc khảo lấy ý kiến của đại diện một số cơ quan, đơn vị để hoàn thiện về mặt dàn dựng, nội dung, ý nghĩa… Đây là vở có đề tài lịch sử cách mạng, nói về cuộc đấu tranh anh dũng của các tín đồ Cao đài Minh Chơn đạo dưới sự chỉ huy của người trí thức yêu nước Cao Triều Phát tại Tòa thánh Ngọc Minh (hiện nay là di tích lịch sử Trận Giồng Bốm thuộc xã Phong Thạnh Tây, TX. Giá Rai).

      Trận Giồng Bốm là một trong những trận đánh lớn của những ngày đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Nam bộ. Vở tái hiện thành công hình ảnh các chiến sĩ đã thay áo đạo khoác “chiến bào” xả thân vì nước. Từ già đến trẻ, thanh niên lẫn phụ nữ, với vũ khí thô sơ gồm tầm vông, giáo mác, vũ khí tự tạo nhưng với tinh thần yêu nước, Trận Giồng Bốm là minh chứng hùng hồn rằng khi đất nước lâm nguy thì bất cứ tôn giáo nào, thành phần nào trong xã hội cũng một lòng đứng lên, phụng sự cho đời, biết yêu nước, thương dân tộc và “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”.

       Nói đến đây tôi muốn đi vào vai trò của loại hình nghệ thuật cải lương trong việc chuyển tải lịch sử, “mang” lịch sử đến với cuộc sống hiện tại một cách thuyết phục bằng cảm xúc thật, để thế hệ hôm nay hiểu tỏ tường những người đi trước đã chiến đấu xả thân như thế nào cho đất nước. “Mặt trời đỏ” đã khiến tôi (và chắc chắn là những khán giả như tôi) nghẹn mấy lần vì tinh thần chiến đấu đó. Nghẹn vì, một người anh lớn như vị chỉ huy Cao Triều Phát đã từ bỏ hết mọi cám dỗ, từ chối những viễn cảnh tốt đẹp mà thực dân Pháp bày ra hòng khuất phục ý chí kiên cường ở ông - chỉ bằng một tuyên bố đanh thép: “Tôi là người Việt Nam, tôi chỉ làm những gì lợi ích cho dân tộc tôi”. Và người chỉ huy ấy chiến đấu xông pha như một chiến sĩ ngoan cường, đến giờ phút cuối vẫn không chịu rút lui, nhường đường thoát hiểm cho những người cấp dưới. Ý chí đó được nghệ sĩ Giang Tuấn thể hiện khá thành công, trong từng cử chỉ, nét mặt, giọng nói hùng hồn... Nghẹn vì, có những chiến sĩ chấp nhận hiểm nguy, kể cả chịu nỗi oan với người mình yêu cho đến hơi thở sau cùng để làm tròn nhiệm vụ “nội gián”. Lời cuối cùng của nhân vật Kỳ (Anh Chàng thủ vai) gửi vào dân tộc, Tổ quốc và việc đòi tháo băng bịt mắt để anh nhìn Tổ quốc lần cuối đã khiến người xem nghẹn ngào, im bặt. Rồi còn hình ảnh người con gái vóc dáng mảnh mai, nhỏ bé lại ham đi đánh giặc cho đến khi giặc giết chết mà vẫn chưa tròn ước mơ được làm cô dâu… làm sao không khiến tuổi trẻ hôm nay nghĩ và hiểu sâu sắc về những người trẻ hôm qua. Hiểu để tự vấn rằng “ta đã làm gì cho Tổ quốc hôm nay”!

       Bằng ngôn ngữ, lời thoại, những câu vọng cổ, hò, điệu lý đan xen phù hợp, rồi cảnh sắc, âm thanh sống động, mà đặc biệt là sự nhập vai, diễn xuất tài tình của đội ngũ diễn viên, tôi cho rằng nghệ thuật cải lương có khả năng chuyển tải những câu chuyện lịch sử rất chân thực. Lôi cuốn người xem và đạt hiệu quả tuyên truyền, giáo dục tư tưởng cho thế hệ hôm nay rất cao. Hơn một lần, tôi được xem cải lương diễn “sống” trên sân khấu, cũng do anh em diễn viên Nhà hát Cao Văn Lầu biểu diễn, nên rút ra nhận định này. Trước đó, vở “Bóng biển” (soạn giả Trọng Nguyễn, đạo diễn Khưu Minh Chiến) cũng là một vở khá thành công của Nhà hát Cao Văn Lầu. Ngoài dàn dựng tham gia hội thi sân khấu cải lương chuyên nghiệp toàn quốc năm 2015 tại Bạc Liêu (đoạt nhiều huy chương cá nhân), vở cũng đã được Đài Truyền hình Việt Nam thu hình và phát sóng. “Bóng biển” tái hiện cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai của thầy giáo Phan Ngọc Hiển. Những người trí thức, nông dân chân chất một lòng đứng lên khởi nghĩa, dù máu rơi, hy sinh nhưng vẫn kiên trung đến giây phút sau cùng. Hình ảnh nhân vật Hương trước lúc hy sinh vẫn nở nụ cười tươi vì tròn ước nguyện được là người đảng viên, khiến khán giả không khỏi xúc động, nghẹn ngào… Hay vở “Trước bình minh” (tác giả Hữu Nghĩa, Anh Đạo, An Dạ Thủy, đạo diễn Minh Chiến) cũng tái hiện thời khắc bàn giao chính quyền không nổ súng hết sức thành công. Sự mưu trí, oai hùng của những người chiến sĩ cách mạng; sự gian xảo, ác ôn của địch mà nổi bật là tên Mã Thành Nghĩa, và sự hy sinh bất khuất của những người một mực không khai báo đều được tái hiện rất chân thực. Trong những dịp kỷ niệm sự kiện trọng đại của đất nước, trích đoạn của vở “Trước bình minh” mỗi khi được dàn dựng lại vẫn luôn thu hút khán giả. Bởi đây là một thời khắc lịch sử đặc biệt của Bạc Liêu mà sân khấu cải lương và những người giữ sứ mệnh truyền tải lịch sử bằng nghệ thuật cải lương đã thực hiện trọng trách ấy rất hiệu quả.

      Tôi cho rằng, việc Sở VH-TT-TT&DL Bạc Liêu chỉ đạo tổ chức dàn dựng những vở cải lương như “Mặt trởi đỏ”, “Trước bình minh”, “Bóng biển”… và những vở tái hiện sự kiện Ninh Thạnh Lợi, Đồng Nọc Nạng… để phục vụ nhiệm vụ chính trị và phục vụ nhu cầu của người dân, đây là việc làm thiết thực và bổ ích. Đó là cách dùng một loại hình nghệ thuật bản sắc của dân tộc, của quê hương nhằm chuyển tải lịch sử, mang lịch sử về hiện tại để tuổi trẻ, những người hôm nay hiểu biết về lịch sử, nguồn cội và biết ơn những hy sinh, mất mát của người đi trước. Cải lương với tính chất, đặc thù của mình (như tôi đã phân tích từ cảnh trí đến lối diễn xuất xuất thần của nghệ sĩ, lời thoại giàu cảm xúc) sẽ “làm sống lại lịch sử” một cách sinh động và dễ đi vào lòng người hơn cả. Vì vậy, thiết nghĩ, bên cạnh cho các em học sinh học kiến thức lịch sử từ trường lớp, tổ chức đi thực tế các điểm di tích lịch sử; thì cũng nên tổ chức thêm những buổi ngoại khóa để các em được xem cải lương về lịch sử. Đưa cải lương vô trường học hoặc tổ chức cho các em xem cải lương tại nhà hát, đó là cách vừa giúp học sinh học và hiểu biết lịch sử một cách dễ tiếp thu, dễ nhớ, vừa để các em làm quen và yêu thích bộ môn nghệ thuật cải lương. Mặt khác, còn giúp các em tách khỏi thế giới ảo trên mạng, những trò chơi giải trí vô bổ. Ngoài thời gian học ở trường, “chạy sô” đi học thêm, hay dán mắt vào màn hình điện thoại, thì một không gian của nghệ thuật dễ lay động cảm xúc con người như sân khấu cải lương và những vở tuồng lịch sử chắc chắn sẽ giúp các em có những suy nghĩ tích cực. Chính bản thân tôi cũng đã cảm nhận như thế khi bỏ hẳn chiếc điện thoại để hơn 1 giờ đồng hồ chìm vào không gian nghệ thuật cải lương, cho phép mình thả lỏng cảm xúc để khóc, cười và nghĩ suy về từng vai diễn, từng lời thoại thâm thúy của “Mặt trời đỏ”.

NHẬT QUỲNH

Nguồn đặc san “Nhà báo & Nghề báo”