Product Admin Menu

Mối quan tâm của công chúng báo chí trong tháng 5/2020 dành cho việc các cơ quan truyền thông ở một địa phương kêu gọi người dân trên địa bàn hạn chế tiếp xúc với người dân ở một địa phương khác – nơi xảy ra sự cố về việc tiếp xúc của người bệnh COVID-19. Trong khi cơ quan chức năng khẳng định tình hình đã được kiểm soát và không có yếu tố lây lan ra cộng đồng thì các thông điệp này được hiểu như một kiểu “kỳ thị” địa phương. Vậy đâu là vai trò thật sự của báo chí trong những vấn đề tương tự như thế?

Phóng viên các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương tác nghiệp đề tài người lao động bị ảnh hưởng bởi dịch COVID -19

Báo chí – một hình thức hoạt động của truyền thông đại chúng có nhiều vai trò, đi cùng với đó là các nguyên tắc hoạt động đảm bảo cho báo chí thực hiện đúng vai trò, chức năng của mình. Trong các giáo trình báo chí, các nhà giáo, nhà nghiên cứu hay nói về chức năng thông tin, giao tiếp của báo chí. Qua thông tin báo chí, mỗi người, mỗi tổ chức, cộng đồng, dân tộc, quốc gia hiểu về nhau hơn. Từ đó cùng chia sẻ những vấn đề chung của xã hội, cùng tìm ra tiếng nói chung để giải quyết những vấn đề mang tính chất toàn cầu mà dịch bệnh COVID-19 là một ví dụ cụ thể. Có thể ở mỗi địa phương, mỗi vùng miền, quốc gia tình hình dịch bệnh khác nhau nhưng với chức năng thông tin, giao tiếp; chức năng tuyên truyền, giáo dục, báo chí sẽ phải chọn cách thông tin vừa đảm bảo tính chính xác, nhưng cũng đảm bảo tính khách quan, giúp công chúng hiểu rõ bản chất của vấn đề, từ đó chọn cho mình lối ứng xử phù hợp nhất trong thực tiễn. Điều này hoàn toàn không có nghĩa báo chí đưa ra những cảnh báo gây hoang mang dư luận, làm cho người dân hiểu vấn đề một cách không rõ ràng, từ đó tạo ra sự cảnh giác “ảo”, những xáo trộn không đáng có đến đời sống thường ngày.
Đi cùng với chức năng thông tin, giao tiếp và chức năng tuyên truyền giáo dục là nguyên tắc hàng đầu của báo chí: chân thực, khách quan! Trên thực tế đã có nhiều tranh cãi xung quanh việc thế nào là đưa tin một cách khách quan, chân thật nhưng vẫn đảm bảo tính nhân văn, nhân đạo, bảo vệ các quyền cơ bản của con người? Câu trả lời tùy thuộc vào từng tình huống cụ thể và phụ thuộc vào nhận thức của mỗi nhà báo. Tuy nhiên sự hài hòa giữa các yếu tố này cần được tính toán một cách cẩn thận, không vì đặt nặng yếu tố này mà bỏ qua yếu tố kia. Theo đó, việc truyền thông cảnh báo khủng hoảng là cần thiết, nhưng báo chí cần xem xét thêm các yếu tố khác đi kèm: có đảm bảo các yếu tố nhân văn, nhân đạo, sức ảnh hưởng (tích cực lẫn tiêu cực) tới cộng đồng, sự ảnh hưởng đến quá trình điều hành phát triển kinh tế - xã hội của đất nước…
Có thể thấy, trong việc cảnh báo hạn chế tiếp xúc với người dân ở địa phương có sự cố trong quá trình kiểm soát dịch bệnh (chứ không phải là tình hình đã diễn biến phức tạp), các cơ quan báo chí đã làm lệch tính chân thực, khách quan sang một góc độ khác, làm cho công chúng hiểu rằng địa phương kia đã không còn an toàn, không đảm bảo trong việc phòng, chống dịch! Từ đó báo chí cũng không thực hiện tốt vai trò, chức năng thông tin, giao tiếp; chức năng giáo dục, tuyên truyền. 

Phóng viên các cơ quan báo chí trên địa bàn tỉnh trong một lần tác nghiệp. Ảnh: HT

Còn nhớ khoảng chục năm trước, một tờ báo điện tử cho đăng một bài viết (được giới thiệu là của cộng tác viên) có nội dung “khen” phụ nữ miền Tây Nam bộ với 3 chữ N: ngon, ngoan và ngu! Tất nhiên bài báo sau đó đã tạo nên làn sóng phản ứng dữ dội trong dư luận xã hội chứ không riêng gì phụ nữ, thậm chí Hội Phụ nữ đã phải lên tiếng đề nghị tờ báo xin lỗi. 
Trở về thực tại, báo chí hiện đại đã có nhiều bài học “xương máu” tương tự như bài viết nêu trên. Đó là việc thông tin tùy ý, giật gân để thu hút bạn đọc trên danh nghĩa “thông tin chân thực, khách quan” mà không quan tâm đến yếu tố phân biệt vùng miền, gây mất đoàn kết giữa các cộng đồng, dân tộc, quốc gia. Ở chiều ngược lại, để hoàn thành vai trò “tuyên truyền, giáo dục” theo định hướng chung mà đôi khi báo chí đã không thực hiện được nguyên tắc kịp thời, chân thực, khách quan. Những bài học này dù để lại nhiều hậu quả, thậm chí là có báo bị đình bản nhưng rõ ràng đâu đó vẫn còn diễn ra.
Cho nên, thực hiện tốt vai trò của báo chí đi cùng với bảo đảm nguyên tắc hoạt động, báo chí phải đặt mình trong vị trí của người đọc, hướng đến lợi ích chung của cộng đồng, giúp công chúng hiểu rõ bản chất vấn đề, từ đó định hướng dư luận theo hướng công bằng, khách quan và ổn định về tư tưởng.

NHƯ ANH

Theo nguồn: Đặc san "Nhà báo & Nghề báo"